जेट जगदीश
हल्ली कुणी धर्म चिकित्सा करायला लागले की, धर्मअंध लोक ‘आमच्या भावना दुखावल्या.’ अशी कोल्हेकुई सुरू करतात. पण भावना दुखावणे हे प्रकरण तसे चार्वाक काळापासूनचे जुनेच दुखणे आहे.
👉तुकारामांच्या अभंगांनी जेव्हा धर्मातील भोंदूगिरी आणि कर्मकांडावर प्रहार केले, तेव्हा मांबाजी भटासारख्या लोकांच्या भावना दुखावल्या आणि त्यांनी तुकारामांचा आयुष्यभर छळ केला आणि शेवटी सदैव वैकुंठाला पाठवले.
👉नामदेवांनी जेव्हा कुप्रथा आणि रुढींवर त्यांच्या अभंगातून ताशेरे ओढले तेव्हाही सनातन्यांच्या भावना दुखावल्या. परिणामी सनातन्यांनी केलेल्या छळामुळे त्यांना महाराष्ट्र सोडावा लागला.
👉राजाराम मोहन रॉय यांनी सतीची चाल बंद व्हावी म्हणू कायदा करण्याचा दबाव ब्रिटिशांवर आणला, तेव्हाही बंगाली ब्राह्मणांच्या भावना दुखावल्या, आणि त्यांच्या विरोधात गरळ ओकायला सुरवात केली.
👉आगरकरांनी जेव्हा विधवा विवाह, केशवपन, प्रेतासंस्कार यावर तसेच अनेक रुढींवर सडेतोड टीका केली, तेव्हाही महाराष्ट्रातील ब्राह्मणांच्या भावना दुखावल्या. परिणामी त्यांची जिवंत प्रेतयात्रा काढण्यात आली.
👉फुले दाम्पत्याने जेव्हा स्त्री शिक्षणाची मुहूर्तमेढ रोवली तेव्हाही सनातन्यांच्या भावना दुखावल्या, आणि त्यांच्यावर शेणगोळे तर घरावर दगड फेकण्यात आले. एवढेच काय पण महात्मा फुलेंवर मारेकरी धाडण्याइतपत त्या नराधमांची मजल गेली.
👉स्त्रियांना समान हक्क देणारे ‘हिंदू कोड बिल’चे समर्थन करणाऱ्या आंबेडकरांना सनातन्यांनी भावना दुखावल्यामुळे कडाडून विरोध केला.
👉 रो धो कर्वे यांनी समाजस्वास्थ्यासाठी संततिनियमनाचा प्रसार करत आयुष्य वेचले, तर त्यांना स्वतःला उच्च सुसंस्कृत म्हणवणाऱ्या ब्राह्मणांनी समाजात अनीती पसरवणारा अधम म्हणून शिव्याशाप दिले.
👉दाभोळकर, पानसरे, कुलबर्गी यांनी अंधश्रद्धा निर्मूलनाचे कार्य करतांना धर्मावर आणि दांभिक धर्ममार्तंडांवर घणाघात केल्याने सनातन्यांच्या भावना दुखावल्यामुळे त्यांच्या हत्या केल्या गेल्या.
वरील सर्व उदाहरणांवरून हे लक्षात येईल की, प्रत्येक वेळी समाज सुधारणा करणाऱ्या सुधारकांचा सनातन्यांनी भावना दुखावल्या म्हणून या ना त्या प्रकारे नुसता छळच केला नाही तर प्रसंगी हिंस्त्र श्वापदासारखे वागून निर्ममपणे त्यांच्या हत्याही केल्या. आणि म्हणे, हिंदुत्व हे सहिष्णू आहे! सुधारकांचा छळ करणे, प्रसंगी हत्या करणे यालाच ते सहिष्णुता समजतात काय?
तेव्हा प्रश्न पडतो की, हाच का सनातन्यांचा महान धर्म जो स्त्रिया आणि बहुजनांना माणूस म्हणूनही किंमत देत नाही! हाच का तो ‘गर्वसे कहो…’वाला धर्म जो सनातन्यांना आपल्या विरोधी विचाराच्या माणसांना संपवण्यासाठी उद्युक्त करतो!! हाच का तो उच्च, सुसंस्कृत(?) धर्म जो शेकडो वर्षे बहुजनांना शिक्षण नाकारणारा, जातीयतेच्या नरकात आणि गरीबीत ढाकलणारा आहे!!!
तेव्हा ‘भावना दुखावल्या’ असा कंठशोष करणारे सनातनी हे विसरतात की, त्यांनी शेकडो वर्षे स्त्रिया आणि बहुजनांच्या भावना दुखावल्या, तेव्हा मात्र त्यांना तो हक्क वाटत होता. आज तुमच्या त्या नतद्रष्टपणावर होणाऱ्या टीकेमुळे थोडासा त्रास व्हायला लागला तर कोल्हेकुई सुरू केली- ‘आमच्या भावना दुखावल्या म्हणून!’ व्वा रे!!
मग असल्या गळूसारख्या ठसठसणाऱ्या दूषित भावना दुखावल्या म्हणून आम्ही चिंता का करावी? उलट तो समाजविघातक गळू फोडून समाजात प्रबोधन करून समाजस्वास्थ्य निर्माण करणे हे आमचे कर्तव्य आहे, असे आम्ही समजतो.
वि दा सावरकर ‘विज्ञाननिष्ठ निबंध’ या पुस्तकात म्हणतात… आपल्या हिंदुसमाजातील स्पर्शबंदी, सिंधुबंदी, शुध्दिबंदी, रोटीबंदीप्रभृति अनेक धार्मिक म्हणून मानल्या गेलेल्या रुढींपायी आज आपल्या राष्ट्राची किती अपरिमित हानि होत आहे ते दाखवून त्याचे आणि अशाच विविध प्रकारच्या धार्मिक छापाच्या भाबडे रणाचें अच्चाटण करण्यासाठी झटत असता आम्हांस असे आढळून आले, की अनेक सनातनी मंडळींकडून आमच्या सुधारक मंडळींवर जे स्थिरटकीय (स्टीरिओ टाअिण्ड) ठाम आक्षेप घेतले जातात, त्यात ‘लोकांच्या धर्म भावना तुमच्या या प्रचारामुळे दुखतात; म्हणून तुमच्या ह्या सुधारणा गर्हणीय होत!’ हा एक आक्षेप नेहमी येतो. त्या सुधारणा राष्ट्रहितास आवश्यक आहेत की नाहीत हा प्रश्नच जणू काय विचारात घेण्याचे कारण नाही.
तीच गोष्ट धर्मभावनांची. धर्म असेल तर त्याविषयींच्या सद्भावना दुखवू नयेत हे ठीकच आहे; पण जर एखादा अधर्माला धर्म समजत असेल आणि जर त्या अधर्माविषयीच्या त्याच्या भावना अितक्या धर्मवेड्या असतील, की आमच्या सभ्य नि सदिच्छ अपदेशानेही त्या दुखावतील, तर अशा प्रसंगी त्या अधर्मभावना दुखविणेच खरें धर्मकृत्य ठरतें, अधर्मभावना तशा अर्थी दुखविल्यावाचून गत्यंतरच उरत नाही.
सावाला चोराच्या तडाख्यातून सोडविताना चोराच्या भावना दुखतात; मरू द्या त्या सावाला, असे म्हणावयाचें की काय? आपली आई वाताच्या झटक्यात खिडकीतून खड्डयात उडी मारू लागली तर तशा प्रसंगी तिच्या भावना कितीही दुखावल्या तरी त्या दुखवून तिला तशीं प्राणघातक उडी न मारू देणें हेच खऱ्या मातृभक्तीचे कर्तव्य होय, खरा पुत्र धर्म होय. तीच गोष्ट राष्ट्रभक्तीची आणि स्वधर्मभक्तीची होय. राष्ट्रहितास अत्यंत हानिकारक अशा ज्या ज्या धार्मिक रूढि तुम्हांस वा आम्हांस लोकविकृष्ट वाटतात त्यांचा त्यांचा उच्छेद करण्यासाठी झटणे हेच तुमचें वा आमचें राष्ट्रीय कर्तव्य होय.